محمدمهدي صداقت، عبدالرضا صلاحي مقدم

مجله علمي پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي ارتش جمهوري اسلامي ايران، 1389؛ دوره 8، پاييز، شماره 3: صفحات 210-223

كلمات كليدي: جوندگان، نقشه سازي، پراكندگي جغرافيايي، ايران

چكيده:
سابقه و هدف: جوندگان علاوه بر زيان هاي اقتصادي قابل ملاحظه، در انتقال و انتشار بيماري هاي عفوني نيز نقش عمدهاي دارند. بيماري هاي منتقله بوسيله جوندگان (Rodent borne diseases)، تحت عنوان بيماري هاي مشترك انسان با حيوانات يا زئونوز (Zoonosis) تعريف شده اند. برخي از اين بيماري ها ممكن است توسط ساير جانوران نيز به انسان سرايت كند. جوندگان به عنوان مخزن (Reservoir) برخي از اين بيماري ها مطرح هستند. بر همين اساس اطلاع از پراكندگي جوندگان كشور ميتواند پتانسيل بيماريهاي منطقه را نشان داده و براي افرادي نظير نيروهاي نظامي و كشاورزان كه در فيلدهاي صحرايي خدمت ميكنند حائز اهميت است. از ديرباز اهميت موش و متعاقب آن طاعون در زمان جنگ بر كسي پوشيده نبوده و تجارب جنگ تحميلي نيز بيانگر ابتلا گسترده ورزيده ترين يگانهاي ارتش به ليشمانيوز جلدي (سالك)، متعاقب حفر سنگر در مناطق آندميك نزديك شوش (تپه هاي دوسالك) به دليل سنگر سازي و تخريب لانه هاي موش مخزن بيماري بوده است. جدا از نام دوسالك كه بر آندميسيته بيماري سالك اشاره دارد، برخي بيماري هاي ديگراز جمله طاعون، تب راجعه كنهاي، تيفوس موشي و برخي بيماريهاي انگلي وجود دارند كه جوندگان در آن ايفاي نقش ميكنند و در زمان جنگ نيزاز اهميت ويژهاي برخوردار هستند. اما واقعيت آن است كه پيشگيري از بيماريهاي فوق ريشه در اقدامات زمان صلح وافزايش دانش و اشراف دست اندركاران طب نظامي از موقعيت زمين و اقليم دارد.
مواد و روش ها: كليه مقالات، كتاب ها و پايان نامه هاي در درسترس مورد بازنگري قرار گرفت و داده ها در بانك اطلاعات سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) ساماندهي شده و نقشه هايي بر اساس مطالعات و اطلاعات موجود در كشور ساخته و يا بازسازي و اصلاح شد.
يافته ها: مطالعات جامع صورت گرفته توسط دكتر اسماعيل اعتماد سنگ بناي اطلاعات مهم مورد نظر در كشور را بنا نهاد و نقشه هاي كتاب پر ارزش ايشان راه گشاي خوبي در اين زمينه است اما چاپ فوق متعلق به 32 سال پيش بوده و نتايج تحقيقات صورت گرفته در ساليان اخير كمتر به صورت يكجا و بصري ارائه شده است تا كاربران موضوع از آن استفاده كاربردي داشته باشند. اين مطالعه سعي كرده است تا اطلاعات فوق را به روز كرده و بصورت نقشه هاي پراكندگي، حضور 17 جونده مهم كشور را ارائه نشان دهد.
بحث و نتيجه گيري: با فرض پراكندگي مساوي تحقيقات موجود در كشور، استان اصفهان، تهران، سيستان و بلوچستان، خراسان (شمالي و رضوي)، كردستان، كرمانشاه، خوزستان، فارس و اردبيل داراي تنوع قابل توجهي از جوندگان ميباشند. اين مقاله پس از بازنگري شيوع و پراكندگي جوندگان و به روز كردن داده هاي مكان مرجع در اين خصوص بر گسترش تحقيقات در مناطقي كه شيوع جوندگان كم گزارش شده و يا اصلا گزارشي از آنها موجود نيست اشاره دارد و فضا را براي تحقيقات ساده، ارزان قيمت اما بسيار مفيد در اين راستا باز مي داند.

Mapping the distribution of the important rodents reservoir in Iran
Sedaghat MM, Salahi Moghaddam A
Journal of Army University of Medical Sciences of The I.r.iran 2010;8(3): 210-223
Keywords: Rodent, Mapping, Distribution, Iran

Abstract:
Far from the economic importance, rodents can play an important role in distribution of some infectious diseases, called Rodent borne diseases. These diseases are also considered as zoonosis. Some of these diseases can transmitted from other animals to humans, but rodents considered as the reservoir host of Rodent borne diseases. Knowledge on rodents’ reservoir and their distributions will provide a clue for people who work in the field such as farmers and soldiers. The importance of rodents and plague has been uncovered to people particularly in wartime. The experiences of the Imposed War also indicated the widespread of exposure of fully trained military units to cutaneous leishmaniasis; it was due to the trench construction and destruction of rodent borrows and nests near the endemic areas in Shoosh (hills of Do-salak). Apart from the name Do-salak, which refer to the endemicity of cutaneous leishmaniasis in Persian word, there are other diseases indicate the role of rodents reservoirs during the wartime such as plague, tick- borne relapsing fever, murine typhus and some parasitic diseases.However, the prevention of such diseases should be started in peacetime with increase in knowledge particularly in geography and biology of rodents among peers and practitioners who work in the military medicine teams. Although a Comprehensive study that had conducted by Etemad in 1977, provided a baseline information in Iran, but there is still need for updating the information. The aim of this study is mapping the distribution of 17 important species rodents using ArcGIS software. In this approach, we provided distribution maps for 17 medically important species of rodents in the country.