این مطلب عنوان سمینار دانشجویی خانم فرهادپور (دانشجوی کارشناسی ارشد حشره شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران) است که به راهنمایی اینجانب تهیه و در اردیبهشت ۹۲ ارائه گردید. خلاصه سمینار به شرح زیر می باشد:
سیستم های اطلاعات جغرافیایی مجموعه ای از روش های دستی یا مبتنی بر کامپیوتر می باشد که به کاربران خود اجازه ورود، ذخیره سازی، بازیابی، استفاده، تجزیه و تحلیل و گرفتن خروجی داده های مکانی را می دهد. با ورود به عصر اطلاعات لزوم بکارگیری این سیستم ها بیش از پیش احساس می شود. بسیاری از برنامه های کامپیوتری مانند نرم افزار اکسل، اغلب نرم افزارهای آماری و یا برنامه های طراحی مانند اتوکد قادر به نگهداری داده های جغرافیایی و اطلاعات مکانی هستند، اما آنها یک سیستم اطلاعات جغرافیایی نیستند چرا که هر سیستم اطلاعات جغرافیایی توان مرتبط ساختن داده های گرافیکی نقشه ها با اطلاعات توصیفی در بانکهای اطلاعاتی را دارد و همچنین توان نمایش آن اطلاعات بر روی نقشه را داراست.
پايگاه داده (Database) یک سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان پشتوانه سیستم عمل می کند و می تواند به صورت Hierarchical ، Network،Relational باشد.
صرفنظر از چگونگی ساختار پايگاه داده، جي آي اس برای نمایش پدیده ها وعوارض روی زمین در دنیای دیجیتال از روش برداری Vector Format)) و روش شبکه ای (Raster Format) استفاده می کند.
بیماریهای ناقل زاد نوپدید و بازپدید باعث مرگ و میر قابل توجهی، بویژه در کشورهای در حال توسعه هستند. یکی از قابلیت های سیستم های اطلاعات جغرافیایی، توانایی استفاده از این تکنولوژی در توسعه حالات برنامه ریزی و توسعه مدل های تصمیم گیری مکانی بیماریها می باشد. در واقع سیستم اطلاعات جغرافیایی فرصت جدیدی برای پیش بینی، پیشگیری و کنترل بیماریهای ناقل زاد نوپدید و بازپدید فراهم می آورد.
در این سمینار به معرفی معروفترین مدل های خطر مکانی و خطر زمانی- مکانی که برای این بیماریها به کار می رود، همراه با ذکر مثال هایی از کاربرد عملی مدل پرداخته شده است. بطور كلي اين مدل ها به دو دسته مدلهاي درون يابي (Interpolation) كه ارتباطات مكاني ناقل و يا بيماري منتقله را مي سنجند و برون يابي (Extrapolation) كه ارتباط بين ناقل و يا بيماري منتقله با عوامل محيطي يا متغيرهاي اجتماعي-اقتصادي را بررسي مي كنند، تقسيم مي شوند. ذکر این نکته ضروری است که باید نیازهای برنامه ریزان به منظور استفاده عملی از نتایج و خروجی مدل ها (نقشه ها) تعیین گردد و این مسئله ارزیابی شود که آیا ارائه نقشه های خطر، دارای تاثیر مثبت یا منفی روی رفتارهای پیشگیرانه بوده است یا خیر؟